REPO NƏDİR?

Repo əməliyyatı (repurchase agreement) — maliyyə bazarlarında geniş istifadə olunan, qısa müddətli borclanma və investisiya əməliyyatıdır. Bu əməliyyat əsasən banklar, mərkəzi banklar və digər maliyyə qurumları arasında aparılır.

Sadə dildə desək:

Repo əməliyyatı o deməkdir ki, bir tərəf (satan) müəyyən bir qiymətli kağızı başqa bir tərəfə (alan) satır, amma eyni zamanda razılaşır ki, bu kağızı gələcəkdə – müəyyən bir tarixdə və qabaqcadan razılaşdırılmış qiymətlə geri alacaq.

Məsələn:

1. Bank A – qiymətli kağızını (məsələn, dövlət istiqrazı) Bank B-yə satır.
2. Bank A və B razılaşır ki, 3 gün sonra Bank A həmin kağızı Bank B-dən qabaqcadan razılaşdırılmış qiymətlə geri alacaq.

Bu prosesdə Bank A – qısa müddətlik pul cəlb etmiş olur, Bank B isə qısa müddətlik yatırım etmiş olur.

Repo əməliyyatının məqsədi:

• Likvidlik təmin etmək (qısa müddətə pul ehtiyacı olanlar üçün)
• Risksiz qısa müddətli yatırım (investor üçün)

Tipik xüsusiyyətlər:

• Əsasən 1 gündən bir neçə həftəyədək müddətə edilir.
• Girov olaraq etibarlı qiymətli kağızlar (dövlət istiqrazları və s.) istifadə olunur.
• Mərkəzi Banklar da repo vasitəsilə banklara likvidlik verir və ya bazardan likvidlik yığır.

Bu prosesin qrafiklə və ya konkret rəqəmlərlə izahı:

Rəqəmlərlə Repo Əməliyyatı – Misal:

Tutaq ki:

• Bank A – qısa müddətlik pula ehtiyacı var.
• Bank B – artıq likvidliyi var və qısa müddətə yatırım etmək istəyir.
• Bank A-nın əlində 100,000 AZN-lik dövlət istiqrazı var.

Onlar arasında aşağıdakı repo əməliyyatı baş tutur:

Repo əməliyyatının gedişi:

1-ci gün:

• Bank A → 100,000 AZN-lik istiqrazı Bank B-yə satır.
• Bank B → Bank A-ya 100,000 AZN pul verir.

3-cü gün:

• Bank A → 100,100 AZN verib istiqrazı geri alır.
• Bank B → 100 AZN gəlir əldə etmiş olur.

Sadə Qrafiklə Repo Prosesi:

plaintext

1-ci gün (Repo başlanğıcı)

  Bank A (satan, borc alan)                                        Bank B (alan, borc verən)

  ────────────────────────            ──────────────────────────

  ↓ Qiymətli kağız (100,000 AZN)                                 ↑ Pul (100,000 AZN)

           SATIŞ                                                                          ÖDƏMƏ

3-cü gün (Repo bitişi)

  ↑ Qiymətli kağızın GERİ ALIŞI         ↓ Geri ÖDƏMƏ (100,100 AZN)

✅ Nəticə:

• Bank A qısa müddətli borc aldı, amma qiymətli kağız girov qoydu.
• Bank B qısa müddətdə əlavə qazanc əldə etdi, həm də minimal risklə (çünki girov var idi).